Marmara Adaları: Doğanın Eşsiz Hazineleri ve Jeolojik Çeşitliliği

Türkiye’nin kuzeybatısındaki Marmara Denizi’nin güneybatı kesiminde yer alan Marmara Adaları, coğrafi konumu ve doğal güzellikleri ile Türkiye’nin en önemli ada topluluklarından birini oluşturuyor. Kapıdağ Yarımadası ile Şarköy arasında konumlanan bu adalar, İstanbul’a yaklaşık 65 mil mesafede bulunuyor ve idari olarak Balıkesir iline bağlı.

Coğrafi Konum ve Genel Özellikler

Güney Marmara Bölümünün Karesi Yöresi içinde yer alan ada topluluğu, dört büyük ada (Marmara, Paşalimanı, Avşa, Ekinlik) ve birkaç küçük adadan (Koyun, Hayırsız, Fener, Tavşan, Yer, Mamali) meydana geliyor. Toplam yüzölçümü 178.35 km² olan bu adalar, 11.500 km² alan kaplayan Marmara Denizi’nin önemli bir parçasını oluşturuyor.

Adaların oluşumu, deniz yüzeyinin dördüncü zaman sonlarındaki yükselmesi sonucunda Kapıdağ Yarımadası’ndan ayrılmalarıyla gerçekleşmiş. Bu nedenle yapı ve yer biçimleri bakımından yarımadanın doğal bir devamı özelliği taşıyorlar.

Jeolojik Yapı ve Çeşitlilik

Marmara Adaları’nın en çarpıcı özelliklerinden biri, jeolojik yapı açısından birbirlerinden farklılık göstermesi. Bu farklılığın en somut örneği, yalnızca Hayırsız Ada ve Marmara Adası’nda mermer bulunması. Diğer adalarda bu değerli taş formasyonu yer almıyor.

Marmara Adası: Mermer Hazinesi

117 km²’lik yüzölçümüyle grubun en büyük adası olan Marmara Adası, doğuya doğru uzanan kavak yaprağını andıran şekliyle dikkat çekiyor. 700 metreye varan yüksekliği ile adadan çok bir kara parçası görünümünde.

Jeolojik yapısı oldukça belirgin olan adada:

• Kuzey sahillerinden dağlara doğru uzanan ocaklardan mermer ve dolomit çıkarılıyor
• Orta kısım gnayslardan oluşuyor
• Güney bölümü mermer adeseleri bulunan metamorfik-kristalin şistlerden meydana geliyor

En yüksek noktası İlyas (Psilirakhi) Tepesi 712 metre yüksekliğinde. Antik çağdan beri çıkarılan mermerler, gemilerle çeşitli limanlara taşınıyor ve işleniyor.

Paşalimanı Adası: Tarım ve Hayvancılık Merkezi

21.37 km²’lik alana sahip ikinci büyük ada Paşalimanı, batısındaki büyük doğal limanıyla öne çıkıyor. Mamali Adası ile Kumkuma Tepesi’nin batı burnu arasındaki derin giriş, limanın ana erişim noktasını oluşturuyor.

Adanın topografyası çeşitlilik gösteriyor:

• Kumkuma Tepesi (210 m)
• Kalındağ Tepesi (177 m)
• Yumru Tepe ve Kayalı Tepe gibi daha alçak yükseltiler

Şist yapısı ve erozyonla oluşan küçük düzlüklere sahip Paşalimanı’nda beş köy bulunuyor: Paşalimanı, Harmanlı, Poyrazlı, Balıklı ve Tuzla. Verimli toprakları sayesinde ahali tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlıyor.

Avşa Adası: Turizmin Gözdesi

20.62 km²’lik yüzölçümüne sahip Avşa Adası, 200 metreyi geçmeyen düz ve ağaçsız granit tepeleriyle karakteristik bir görünüm sergiliyor. Yumuşak granitlerin erozyonuyla oluşan geniş kumlu kıyıları, adayı turizm açısından cazip kılıyor.

Yiğitler (Araplar) köyü doğuya açık düz bir ovada kurulu. Batı kıyısı boyunca uzanan alçak sahiller ve plajlar, adanın en önemli turizm değerleri. Kuzeyde Çitlikli Liman ve Kaçka Limanı, güneybatıda Kocaçınar Koyu, güneyde Kumburnu Limanı başlıca koy ve limanları oluşturuyor.

Ekinlik Adası: Saklı Cennet

2.47 km²’lik en küçük büyük ada Ekinlik, doğudan batıya uzanan ters çevrilmiş kaşık görünümüyle ilginç bir coğrafyaya sahip. Kalker ve kısmen şistlerden oluşan adanın kuzey ve doğu kıyıları kayalık ve vahşi, güney kıyıları ise düzlüklerle kaplı.

Tek yerleşimi Ekinlik köyü olan adanın iki önemli plajı bulunuyor: ada merkezine yakın Karabatak plajı ve batı kesimindeki sakin Kumvoli (Voli) plajı. Manastır Tepesi ya da Kaşık Tepe olarak bilinen en yüksek noktası yaklaşık 150 metre yükseklikte.

Küçük Adalar ve Özel Durumları

Hayırsız, Fener, Tavşan, Yer ve Mamali gibi küçük adalar oldukça dik, kayalık yapıya sahip. Toprak örtüsü ve su kaynaklarından yoksun olduklarından bu adalar üzerinde yerleşim bulunmuyor.

Doğal Yaşam ve Bitki Örtüsü

Adalar arasında en yeşil görünümlü olan Marmara Adası, doğal kaynak suları ve derelerine sahip. Kocayemiş, kestane ve çam ormanları, dere yatakları boyunca çınar ağaçları, kuzeyde ise makiler adayı kaplıyor.

Su Derinlikleri ve Denizcilik

Ekinlik ile diğer adalar arasındaki su derinlikleri 16 metreyi geçmiyor. Özellikle Ekinlik ile Avşa arasındaki bağlantı 1-4 metre derinliğinde, sakin havalarda bu geçiş net olarak görülebiliyor. Ancak Ekinlik’in kuzey kıyıları hızla derinleşerek 80 metreyi aşıyor.

Marmara Adaları, jeolojik çeşitliliği, tarihi zenginliği ve doğal güzellikleriyle Türkiye’nin önemli turizm ve kültür merkezlerinden birini oluşturuyor. Mermer ocaklarından geniş kumsallara, verimli tarım alanlarından saklı koylara kadar uzanan geniş spektrumu ile her ziyaretçiye farklı deneyimler sunuyor. Kapıdağ Yarımadası’nın ayrılmaz parçası olan bu adalar, Marmara Denizi’nin eşsiz coğrafyasının en güzel örneklerini sergiliyor.